Jak wyglądała zagrycha w PRL-u? Meduza, zimne nóżki, śledzik i byczki w tomacie

Na początku warto dodać, że w PRL-u nie podawano do powszechnej wiadomości, że wzrosła liczba osób nadużywających alkoholu. W mediach nie mówiono o wzroście alkoholizmu w kraju. Jednak władza komunistyczna obserwowała, że coraz więcej osób ma z tym problem. W 1982 roku rządzący wprowadzili nakaz sprzedaży i picia alkoholu w gastronomiach po godzinie 13. „Zaradni” obywatele nauczyli się obchodzić ten nakaz. Wiele osób własnoręcznie produkowało bimber, który był nielegalny. Inni chodzili kupować alkohol do Peweksu, bo tam zakaz nie obowiązywał.

A gastronomia w PRL-u czerpała wysokie zyski ze sprzedaży alkoholu. Wśród obywateli szczególnym upodobaniem cieszyły się zakładowe imieniny. Okolicznościowy tort i sałatki jarzynowe były „popijane” symbolicznym toastem z taniego wina lub wódki. W wielu domach w latach 70. XX wieku pojawiała się coca-cola. Miało to budować pozory społeczeństwa obywatelskiego i wspólnotowości.

- Pamiętam, że najtańszą zagrychą były kanapki ze smalcem i cebulą. A gdy nie było smalcu, wystarczył chleb z podsmażoną cebulą na oleju. Jadło się prosto i tanio – wspomina Mirosław, 71-latek z Lubelszczyzny.

Monika Milewska w książce „Ślepa kuchnia. Jedzenie i ideologia” pisała, że w czasach PRL-u stawiano raczej na polską wódkę i radzieckiego „szampana” niż na zagraniczne wina. Jeśli na imprezach rodzinnych lub w gronie znajomych proponowano wino, to pochodziło ono z Bułgarii. Po dziś dzień pokolenie rodziców wspomina „byczą krew” jako obowiązkowy trunek na imieninach lub urodzinach.

- Ciekawe „postne” menu znajdujemy w książce kucharskiej z początków lat 80. „Obiady u Kowalskich". Autorka Jadwiga Kłossowska podrzuca swoim czytelniczkom pomysły nie tylko na obiad karnawałowy, ale i na „obiad proszony postny”, na który składają się: koktajl wytrawny (sok pomidorowy z mocną wódką i przyprawami), śledzie w oliwie, grzanki „śródziemnomorskie”, bulion grzybowy z lanymi kluskami, filety rybne podwójnie panierowane, surówka „kardynalska”, fasola szparagowa z mrożonki, jabłka zapiekane, ciastka „z oczkiem” i kawa. Jak na czasy kryzysu lat 80. wygląda to raczej na wystawny, nie zaś postny obiad, zwłaszcza jeśli zestawimy go z propozycjami karnawałowego menu z tych samych lat – pisała Monika Milewska.

Autorka książki przytoczyła też wypowiedź dotyczącą wystawnej uczty zorganizowanej przez Bolesława Bieruta na cześć marszałka Konstantego Rokossowskiego. Relacjonowano, że na przyjęciu największą popularność cieszyły się zagrychy:

• grzybki (marynowane – przyp. red.),
• sałaty,
• śledziki,
• wędliny,
• ryby na zimno.

Warto też pamiętać, że władza wpływała na zachowania kulinarne obywateli. W PRL-u w restauracjach był obowiązek zamówienia zakąski do wódki. W przeciwnym razie można było zostać wylegitymowanym przez „smutnych panów”, czyli tajnych funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa.

W czasach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej istniały też konkretne zestawy, które należało zamówić do alkoholu. Dla wielu osób seta i galareta, czyli kieliszek wódki i zimne nóżki były zwyczajowym zestawem zamawianym w lokalach gastronomicznych. Można było też zamówić meduzę, czyli galaretę z kawałkami mięsa i dwoma kieliszkami wódki. Wiele osób wspomina też byczki w tomacie, które podawano z kromkami chleba. Była to konserwa rybna zatopiona w sosie pomidorowym. Niektórzy robili z niej awanturkę, czyli pastę kanapkową z dodatkiem twarogu.

Źrodło:

• „Ślepa kuchnia. Jedzenie i ideologia”, Monika Milewska, Państwowy Instytut Wydawniczy,
• Seta i galareta - culture.pl

Zobacz inne tematy kulinarne ze Strony Kuchni: