Nawyk, który ratuje życie. Jak dbać o bezpieczeństwo swoje, rodziny i pracowników nie tylko w czasie wakacji

Kiedyś łatwiej było to zrozumieć. Kiedyś, czyli wtedy, gdy człowiek nie zagłuszał instynktu elektroniką. Gdy życie nie było pędem, który odbiera możliwość oddzielenia pozornie pilnego od naprawdę ważnego. Gdy w grach komputerowych nie było 20 żyć, a tylko każdy miał jedno.
Dziś świat zalewa nas komunikatami (należy to i tamto), nakazami i zakazami, których na ogół nie tyle nawet nie słuchamy, co wręcz nie zauważamy. Za to ubodzy o wiedzę – jak się zachować, by zadbać o swoje bezpieczeństwo świadomie, z rozwagą, gdy niekoniecznie po drodze nam z posłuchaniem zakazu.

Dajmy na to skakanie do jeziora. Kto z nas nie skakał? Serio? No to może należysz do nielicznych wyjątków. Trzymany od lat front pt. „Nie wolno skakać do wody” kontestować zaczynają sami ratownicy WOPR:

Wolimy uczyć, jak się zachować, żeby zadbać o swoje bezpieczeństwo – opowiada Mikołaj Bombała, prezes WOPR Zielona Góra. – Sprawdzić dno, głębokość wody, zadbać o to, by nikt nie skoczył nam na głowę, zapewnić sobie asekurację. Dzieciaki i tak skaczą i będą skakać. Niech więc nauczą się robić to bezpiecznie. Wyrobią w sobie nawyk sprawdzania, w jaką sytuację się pakują – tłumaczy doświadczony ratownik.

I ten właśnie nawyk zdaje się odgrywać kluczową rolę. Bo nie ma znaczenia, czy jest się na skraju pomostu, ruchliwej ulicy, lasu, blatu kuchennego, na którym leży ostry nóż, czy sięgnięcia po używkę. Ten sam nawyk sprawi, że zastanowimy się nad sytuacją i pozwolimy zapalić się czerwonej lampce, gdy zaistnieje taka potrzeba. I nie nakazy i zakazy go wyrobią, bo te z natury swej wywołują bunt. Albo człowiek ze swej natury buntem tak na nie reaguje? Nieistotne. Efekt zawsze będzie taki sam. Trzeba więc inaczej. Jak?
Swoje sposoby ma Karolina Krapa, główny specjalista ds. BHP w SWISS KRONO Żary:

Gdziekolwiek jestem razem z moimi dziećmi, zawsze im mówię, gdy zauważę, że coś jest nie tak, i tłumaczę jak powinno być. Wyczulam je na to. I to działa, bo teraz oni sami zwracają uwagę na różne nieprawidłowości i mówią „Mamo, zobacz!” – opowiada

Karolina i dodaje żartobliwie, że kiedy rodzic zajmuje się na co dzień bezpieczeństwem, dzieci ponoszą tego konsekwencje – Połowa znajomych jeździ na rowerze bez kasku, moje dzieci nigdy. Mam dość wyrazistą wyobraźnię i dużo zagrożeń potrafię przewidzieć. Na plac zabaw wysyłałam nieraz z dzieciakami męża, żeby mogli się swobodnie pobawić – śmieje się nasza rozmówczyni, która zróżnicowane metody działania stosuje również w pracy.

Pilnujemy przestrzegania przepisów, ale nie tylko proceduralnie. Robimy akcje plakatowe, czasem sięgamy po humor, a pracownicy, którzy odznaczą się szczególną dbałością o przestrzeganie zasad bezpieczeństwa albo wpłyną na jego poprawę otrzymują spore nagrody pieniężne. Komunikujemy też zagrożenia niezwiązane z pracą. Przesyłamy nawet alerty pogodowe z poradami dotyczącymi zabezpieczenia domu i mieszkania w razie porywistego wiatru.

Sama rozmowa nie zawsze daje efekty. Najważniejsze jest doświadczenie. I od tego dzieciaki mają choćby wspomniane place zabaw, gdzie w bezpiecznych warunkach mogą sprawdzać swoje możliwości. Lepiej, żeby szkrab spadł dziesięć razy z drabinki na miękki piasek, niż raz w trudniejszych okolicznościach, bo na tym placu się nie nauczył. Albo bał się do końca życia, że „nie da rady”. Znamy przykład rodzica, który rozpalił w kominku i kiedy szyba nagrzała się na tyle, że była mocno ciepła, przyłożył do niej rączkę synka. Efekt? Nie trzeba było już robić zasieków do kominka, bo dziecko lekcję zapamiętało. Zdecydowanie skuteczniej, niż mówienie „nie podchodź, bo to gorące” albo jeszcze gorzej „si”.

Karolina Krapa zwraca też uwagę na to, że czasem zbyt dużo mówimy: – Dzieci trzeba słuchać. Nawet jeśli nie mają racji, to tylko słuchając dowiemy się, co im chodzi po głowie. I będziemy mogli zaproponować alternatywę dla ryzykownej rozrywki.

I tu dochodzimy do punktu, w którym powinny się zaczynać wszelkie rozmowy o bezpieczeństwie. W świecie ludzkim nie ma przekazów uniwersalnych, bo każdy i tak dekoduje je subiektywnie. A żeby dotrzeć do odbiorcy, trzeba dostosować przekaz do jego percepcji. Do tego zaś trzeba najpierw poznać jego rozumowanie i zwyczaje. Z dziećmi najlepiej jest rozmawiać. Pytać: słuchaj, a jak zachowałbyś się w takiej, czy innej sytuacji? Trudniej bywa w miejscu pracy, gdzie pochłonięci codziennymi obowiązkami, pod presją czasu, zbyt często – nawet nieświadomie - lekceważymy to, co najważniejsze.

Dla nas świetnym rozwiązaniem są obserwacje. Projekt, który działa w firmie od jakiegoś czasu rozpoczął się od zamówienia analizy bezpieczeństwa du Pont. Na jego bazie firma wdrożyła obserwacje, którym poddane są wszystkie działy firmy. Polegają one na tym, że raz na dwa miesiące każdy dział odwiedza niezwiązany z nim obserwator, który przygląda się pracy pod kątem bezpieczeństwa – tłumaczy Karolina Krapa. – Obserwatorem może być kierownik innego działu, mistrz, brygadzista, a nawet prezes, który bierze w projekcie aktywny udział. Zasadą i celem jest obiektywne przyglądanie się warunkom pracy, nawykom pracowników. Znajdujemy w ten sposób różne nieprawidłowości, jak choćby niezgłoszone przez pracowników uszkodzone gniazdka elektryczne, czy nieprawidłowo poustawiane przedmioty, które np. blokują wyjścia ewakuacyjne. Bardzo dużo problemów udało nam się znaleźć i rozwiązać. Zdobywamy wiedzę i wiemy, jak ją wykorzystać. Niczego nie lekceważymy.

Najkrótsza odpowiedź brzmi „w tobie”. Jeśli ktoś jest świadom, ile zależy od jego odpowiedzialnego postępowania i że sam jest swoim pierwszym ratownikiem, to nie trzeba będzie osobno mu tłumaczyć, że ma się zatrzymać przed przejściem dla pieszych, czy zbadać dno, nim skoczy do wody. Osobny rozdział to wiedza. A tej, niestety, często nam brakuje. Niby różnych rzeczy się uczymy, ale czy zawsze wiedza zostaje? Jej brak może kosztować życie. I o tym muszą pamiętać pracodawcy:

Akurat u nas bezpieczeństwo jest na pierwszym miejscu i rygorystycznie pilnujemy przestrzegania zasad. Dla przykładu: żaden kierowca nie wjedzie na teren zakładu, jeśli nie zapozna się z „Księgą bezpieczeństwa kierowcy” i nie zaliczy testu wiedzy. To samo dotyczy podwykonawców. – opowiada Karolina KrapaDuży nacisk kładziemy też na szkolenia, które mają przekazywać konkretne umiejętności.

Przykładem takiego działania jest cykl szkoleń dla pracowników wykonujących prace niebezpieczne na wysokości i w pomieszczeniach zamkniętych. Zdecydowanie wychodzą one poza minimum wymagane przepisami. W SWISS KRONO pracowników szkoli się praktycznie i do skutku:

Wynajmujemy profesjonalne firmy szkoleniowe, które na terenie naszego zakładu budują konstrukcje szkoleniowe. Pracownicy wielokrotnie mają okazję przećwiczenia zachowań w różnych wypadkach – mówi Krapa.

Krystian Makuć pracuje w dziale energetycznym SWISS KRONO. Jego pracę zalicza się do niebezpiecznych nie tylko ze względu na zadania wykonywane na wysokościach:

Mamy do czynienia z przestrzeniami zamkniętymi, różnego rodzaju studzienkami. W zagłębionych pomieszczeniach istnieje ryzyko braku tlenu, zagrożenie siarkowodorem. Dużo trudniej, niż z wysokości, jest wyciągnąć kogoś z przestrzeni zamkniętej, szczególnie, gdy jest nieprzytomny – opisuje. – Szkolenia, które obecnie przechodzimy są bardzo praktyczne. Po wielokroć ćwiczymy prawidłowe zapinanie się w uprzęży. Nie ma tu miejsca na domysły. W wielu firmach takich szkoleń brakuje. Osobiście znam przypadek, gdy pracownicy, pozostawieni sami sobie, zakładali uprząż odwrotnie. Tutaj nie ma na to miejsca. Ćwiczymy m.in. ewakuację z pomieszczenia zagłębionego. Było takie ćwiczenie, w którym pod okiem instruktora wchodziliśmy na dach.

Jakie efekty szkoleń widzą pracownicy? Krystian Makuć odpowiada bez zastanowienia:

Na pewno jesteśmy bardziej świadomi, co może się wydarzyć i potrafimy prawidłowo posługiwać się osprzętem. To daje większe poczucie bezpieczeństwa i komfort.

Szkolenia z praktykami kształcą też na ogół korzystne nawyki, dzięki możliwości skorzystania z czyichś doświadczeń. Nikt nie uczuli na niebezpieczne sytuacje lepiej, niż ktoś, kto sam się w nich kiedyś znalazł. I tu znajdujemy kolejną podpowiedź, jak uczyć bezpiecznych zachowań własne dzieci: opowiadając im o własnych doświadczeniach. A także uparcie i nieustępliwie dając przykład. Nie odpuszczając nawet, gdy po kask rowerowy trzeba iść na trzecie piętro.

Kiedy na plaży pilnujemy dzieci, a tak fajnie byłoby poczytać albo zdrzemnąć się na słoneczku. Wypić zimne piwko... Tymczasem wystarczy kilka sekund nieuwagi, by prąd wsteczny porwał nawet dorosłego człowieka i wyniósł go na pełne morze. A kiedy pozwalamy kilkulatkowi na zatopienie się w grach lub dryfowanie w sieci, żeby „na chwilę usiadł na tyłku”, być może sprowadzamy na siebie jeszcze większe kłopoty. Bo ofiarami przestępstw cyfrowych padają ludzie w różnym wieku. Nie mówiąc już o diablo niebezpiecznym uzależnieniu behawioralnym, które młodemu człowiekowi może złamać życie.

Bycie razem, rozmowy, wspólnie spędzany czas i jak najwięcej doświadczeń zdobywanych pod okiem mądrego opiekuna to najlepsza inwestycja. A im bardziej zadbasz o własne bezpieczeństwo, tym lepszy przykład przekażesz dalej. Pamiętaj o tym: w domu, pracy i na wakacjach.

1. Tłumaczeniem. Słowa: „zostaw”, „nie wolno”, „nie dotykaj” nie mogą pozostać bez wyjaśnienia. „Nie wolno jeździć na rowerze bez kasku, bo w każdej chwili może się przydarzyć wypadek, w którym kask uratuje ci życie.” „Nie dotykaj garnka, bo gotuje się w nim w tej chwili zupa. Garnek jest bardzo gorący, a jego zawartość może cię bardzo poparzyć”
2. Konkretnymi przykładami. Najlepiej na bazie własnych przeżyć: „Mam tutaj bliznę, bo przepychałem się z moim bratem w kuchni. Wpadłem na kuchenkę i zrzuciłem na siebie garnek, w którym gotowały się jajka. Strasznie bolało, musiałem mieć operację i blizna została już na zawsze.”
3. Konsekwencjami. Nawet, kiedy macie przejechać niewielki odcinek drogi samochodem, pasy zawsze muszą być zapięte, a dziecko zabezpieczone zgodnie z regułami. To samo dotyczy kasku rowerowego. Pozwalając na wyjątki dajemy dziecku sygnał „czasem można odpuścić, to nie jest zawsze aż tak ważne.” Wypadki zaś mają to do siebie, że nie sposób ich przewidzieć, a zdarzają się na osiedlowych uliczkach tak samo, jak na autostradach. Jeden raz bez pasów, czy kasku może kosztować życie.
4. Przykładem własnym. Zapinanie pasów, zakładanie kasku, ostrożność w kuchni, czy chowanie telefonu przy przechodzeniu przez ulicę to drobiazgi, których na co dzień dziecko może zdawać się nie zauważać. Czasami wręcz kontestować. Jednak z czasem przyjmuje je za własne. Po prostu rób swoje