Prawo w MM: Prawo upadłościowe

W chwili obecnej pojęcie upadłości odnosiło się wyłącznie do podmiotów będących przedsiębiorcami. Wprowadzona zmiana poprzez dodanie tytułu V w części trzeciej ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku pozwoli na objęcie postępowaniem upadłościowym osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, których niewypłacalność powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności. Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w projekcie ustawy wobec takich osób mieć będą odpowiednie zastosowanie już obowiązujące przepisy o postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego.

Uzasadnienie

Jak można wyczytać z uzasadnienia projektu, regulacja prawna upadłości konsumenckiej, aby spełniała swe funkcje i nie stwarzała zagrożenia dla wierzycieli oraz bezpieczeństwa obrotu prawnego, musi odpowiadać następującym założeniom:

• oddłużenie musi ustanawiać wyjątek, a nie regułę – dłużnik może skorzystać z tego trybu tylko w wyjątkowych przypadkach i tylko wtedy, gdy daje gwarancję, że oddłużenie wykorzysta na nowy start w życiu i nie będzie się już lekkomyślnie zadłużał,
• możliwość oddłużenia stanowi przywilej dla dłużnika,
• dłużnik powinien w maksymalnym stopniu spłacić swych wierzycieli,
• wierzyciele muszą mieć zapewnioną możliwość obrony ich praw,
• postępowanie powinno być możliwie jak najtańsze.

W celu realizacji powyższych postulatów prawodawca przewidział, iż postępowanie upadłościowe nie będzie mogło zostać przeprowadzone w stosunku do osób, których niewypłacalność nie powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności, w szcze-ólności w przypadku gdy dłużnik zaciągnął zobowiązanie będąc niewypłacalnym, albo do rozwiązania stosunku pracy dłużnika doszło z przyczyn leżących po stronie pracownika lub za jego zgodą. Należy zatem pamiętać, iż np. rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron, w efekcie którego popadliśmy w długi uniemożliwi objęcie nas postępowaniem upadłościowym.

Zgodnie z projektem, przedmiotowe postępowanie wobec tego samego dłużnika będzie mogło być prowadzone nie częściej niż raz na 10 lat. Postępowanie prowadzić będzie, jak ma to miejsce dotychczas, wyznaczony sędzia-komisarz oraz syndyk. Sędzia-komisarz będzie mógł zezwolić by likwidację masy upadłości prowadził sam upadły pod nadzorem syndyka. W razie wąt-pliwości, co do tego, które z przedmiotów należących do upadłego mają wejść w skład masy upadłości rozstrzygnie sędzia-komisarz na wniosek syndyka lub upadłego.

Zmiana miejsca zamieszkania

Dłużnik objęty postępowaniem będzie musiał liczyć się z koniecznością zmiany miejsca zamieszkania, bowiem jeśli w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego za okres dwunastu miesięcy. Kwotę tą określi sędzia-komisarz biorąc pod uwagę potrzeby mieszkaniowe upadłego z uwzględnieniem osób pozostających z nim we wspólnym gospodarstwie domowym.

Postanowienie sądu

Po sporządzeniu ostatecznego planu podziału sąd wyda postanowienie o ustaleniu planu spłaty wierzycieli upadłego, określającego w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż 5 lat, upadły jest obowiązany spłacać należności niezaspokojone na podstawie planu podziału oraz jaka część zobowiązań upadłego, po wykonaniu planu spłaty wierzycieli, zostanie umorzona. Jeżeli okaże się, iż upadły z powodu przemijającej przeszkody nie będzie w stanie wywiązać się z obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli, sąd na jego wniosek, po wysłuchaniu wierzycieli, będzie mógł zmienić plan spłaty wierzycieli poprzez przedłużenie terminu spłaty lub zmianę wysokości poszczególnych płatności. Łączny okres, o który będzie możliwe przedłużenie terminu spłaty wierzy-telności, nie będzie mógł przekroczyć 2 lat. Możliwość zmodyfikowania przyjętego planu spłat prze-widziana została także w wypadku poprawy sytuacji majątkowej dłużnika wynikającej z innych przy-czyn niż zwiększenie się wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskiwanych z osobiście wykony-wanej przez upadłego działalności zarobkowej (np. w wyniku wygranej, darowizny, spadkobrania itp.), każdy z wierzycieli będzie mógł wystąpić z wnioskiem o zmianę planu spłaty wierzycieli przez podwyższenie kwot im przypadających.

Ścisła współpraca

Na każdym etapie postępowania dłużnik zobowiązany będzie do ścisłej współpracy z organami prowadzącymi i nadzorującymi jego upadłość oraz do sumienności w dokonywaniu spłat. Niedochowanie przewidzianych w projekcie obowiązków skutkować będzie umorzeniem postępowania. W okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli upadły będzie mógł dokonywać jedynie czynności prawnych nieprzekraczających granic zwykłego zarządu. Ponadto będzie uprawniony do zaciągania zobowiązań niezbędnych dla utrzymania swojego i osób będących na jego utrzymaniu, z wyjątkiem zakupów na raty lub zakupów z odroczoną płatnością. W przypadku wywiązania się przez upadłego ze swych obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wyda postanowienie o umorzeniu niezaspokojonych zobowiązań upadłego objętych planem spłaty oraz o zakończeniu postępowania upadłościowego.

Koszt upadłości

Zakładane w projekcie obniżenie kosztów upadłości konsumenckiej pociągnęło za sobą zmianę w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zaproponowano więc niższą opłatę od wniosku o wszczęcie postępowania. Zamiast kwoty 1.000 zł pobieranej od wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego w sprawach przedsiębiorców, proponuje się kwotę 200 zł. Projekt przewiduje również znaczne odformalizowanie omawianego postępowania w porównaniu do postępowania prowadzonego wobec przedsiębiorców.

Wzorem Unii Eropejskiej

W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, iż podobne rozwiązania prawne funkcjonują w kilku krajach członkowskich Unii Europejskiej, np. w Niemczech, Francji, Finlandii, Belgii, Irlandii, Hiszpanii, Luksemburgu, Holandii i na Malcie. Brak jest jednak w tym zakresie harmonizacyjnych przepisów wspólnotowych, w związku z czym występują różnice w poszczególnych regulacjach.

Jak podała PAP w dniu 20 listopada 2008 r. Senat poparł omawianą nowelizację. Termin wejścia w życie ustawy przewiduje się po upływie 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia.