Te wieże podnoszą ciśnienie nie tylko historykom. Są po prostu piękne

To nie lanie wody. Z reguły położone były w najwyższych punktach miasta, stąd doskonale widoczne. W jej górnej części umieszczony jest zbiornik wody. Musi być wysoko, aby uzyskać odpowiednie ciśnienie rozprowadzanej wody.

Zacznijmy od Zbąszynka. Po I wojnie światowej to zbudowane od podstaw miasto, dzieło czołowych architektów epoki. Jednym z przykładów jest wieża ciśnień. Powstała na potrzeby nowego, ważnego, granicznego węzła kolejowego, jakim stał się Zbąszynek, założony w latach 1922-1930, wg projektu autorstwa Friedricha Veila.

Te przepiękne budowle są ozdobą naszych miast:

Poza obsługą węzła kolejowego obiekt miał zaopatrywać miasto w wodę pitną. Budowlę wzniesiono w latach 1923-1924 w stylu ekspresjonizmu, wg projektu Bruno Möhringa, jednego z najważniejszych twórców okresu secesji w Niemczech architekta, urbanisty i konstruktora, autora licznych, znakomitych realizacji na terenie Niemiec i obecnej Polski, urodzonego 11 grudnia 1863 roku w Królewcu, zmarłego 25 marca 1929 roku w Berlinie.

Mierząca 38 metrów wysokości murowana wieża ciśnień dominuje w otaczającym krajobrazie i w panoramie miasta, wyróżniając się monumentalną bryłą, której bazą jest charakterystyczna forma wieloramiennej gwiazdy, na planie której wzniesiono korpus oraz ukształtowano elementy dekoracyjne.

Narożom nadano charakterystyczny dla stylu pryzmatyczny kształt, a detalowi architektonicznemu oszczędne geometryczne kształty.

Zresztą podobnych budowli w regionie jest więcej. Na przykład kożuchowska wieża o wysokości 38,90 m wybudowana została w 1908 roku. Stoi w najwyższym punkcie miasta, 111,80 m n.p.m. przy ul. Szprotawskiej, w otoczeniu zabudowy miejskiej i zieleni. Od stacji pomp dzieli ją odległość kilkuset metrów, sąsiaduje natomiast z ciągiem starych fortyfikacji miejskich. To ostatnie sprawiło, że nadano jej formę imitującą wieżę zamkową (blanki, nadwieszenie partii zbiornika). W tym kontekście obiekt stanowi przykład maskowania funkcji inżynierskich dzieła historycznymi kostiumami, nawiązującymi w tym przypadku do średniowiecznej architektury obronnej. Taki kształt wieży był też efektem ówczesnego dążenia do nadania architekturze form narodowych, a budowla zyskała romantyczną oprawę.

Gdy ostatnio pisaliśmy o tej wieży, skojarzyła nam się z tolkienowska wieżą Tolkiena. Wieża w Jankowej Żagańskiej wzniesiona została w 1922 r. na terenie dawnej cegielni, która przed II wojną światową należała do obszaru wsi Szczepanów (niem. Zeipau).
Przed wojną w sąsiedztwie węzła kolejowego znajdowały się tereny znanej nie tylko w okolicy firmy Zeipauer Dachstein und Braunkohlenwerke AG. Jej właściciel, człowiek zamożny i z wyobraźnią zlecił projekt wieży ciśnień i swojego domu zyskującemu sławę Otto Bartningowi. Budowle miały jednocześnie stanowić pokaz możliwości firmy z Jankowej. Był rok 1922. I tak powstała pięciokondygnacyjna wieża osadzona w nurcie architektury ekspresjonistycznej.

Wieżę wzniesiono z cegły na rozbudowanym wielobocznym planie, dzięki któremu jej sylwetka uzyskała niezwykle dynamiczną formę. Pięciokondygnacyjna bryła zwęża się łagodnie ku górze. Wygląda magicznie, stąd nic dziwnego, że kojarzy się z wieżą z kart powieści Tolkiena.

Nakrywający ją dwuspadowy dach ukształtowano w taki sposób, iż akcentuje partie szczytowe wysunięte przed lico murów. Załamujące się pod kątem prostym płaszczyzny ścian oraz dynamicznie wypiętrzone i nadwieszone szczyty nadają budowli malowniczości i ekspresji. Wrażenie to potęguje uczytelnienie materii, z której wieża została wykonana - jej elewacje i wnętrze licowane są cegłą w ciemnoczerwonym kolorze.

Wieża w Jankowej Żagańskiej jest jedynym przykładem twórczości tego uznanego architekta w Polsce. Obserwując budowlę z oddali, dostrzegamy, jak jej prosta i mocna w swoim wyrazie formalnym bryła w sposób harmonijny wkomponowana została w otoczenie i na tle nizinnego krajobrazu wyłania się jakby była jego naturalnym i integralnym elementem… Wyobraźcie sobie, że niewiele brakowało, a wieża zostałaby rozebrana.

Będą stąd patrzyli w gwiazdy
Zabytkowa wieża ciśnień w Szprotawie ma szansę zyskać drugie życie. Gotowy jest już projekt jej rewitalizacji i zagospodarowania. Znajdzie się tutaj obserwatorium astronomiczne i zespół ścianek wspinaczkowych o różnej skali trudności...

Ta charakterystyczna konstrukcja została zbudowana w 1867 wieku przez – co dość niezwykłe na tych terenach – znaną brytyjską firmę, która wygrała ogłoszony przetarg. Miała wcześniej na koncie budowy w Londynie, Moskwie, Wiedniu, Gdańsku.

Po 50 latach przeprowadzono skomplikowaną operację podwyższenia budynku. Swoją funkcję przestała pełnić u progu lat 90. ubiegłego wieku.

- Ogłosiliśmy konkurs i mamy koncepcję architektoniczną rewitalizacji obiektu – mówi burmistrz Szprotawy Mirosław Gąsik. – Pomysł jej zagospodarowania konsultowaliśmy ze szprotawską młodzieżą. Z jednej strony będzie to obserwatorium astronomiczne, z drugiej zespół ścian wspinaczkowych o różnej skali trudności. Z jednej strony nauka, z drugiej rekreacja.
Wieża ciśnień w nowej roli będzie elementem systemu parków, które mają stać się nie tylko ozdobą miasta. Ścieżki rekreacyjne, parki linowe, przystanie kajakowe, galeryjka na fragmencie murów, pole biwakowe, letnie kino… Na jakim etapie jest inwestycja? Najtrudniejszym – szukania źródeł finansowania.

Inne wieże mają równie ciekawe historie. Obejrzyjcie koniecznie naszą galerię...